Mikroorganizma Nedir?

Mikroorganizma Nedir?

Mikroorganizmalar, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük canlılardır. Suda, toprakta, havada yani tüm çevremizde yaşarlar. İnsan vücudu, doğal olarak milyonlarca mikroorganizma barındırır. Patojen olarak mikroorganizmalar, hastalıklara neden olabilir.  Bu mikroorganizmalar sadece bağışıklık sistemi zayıf olduğunda veya normalde steril olan vücut bölümlerine girdiklerinde sorun yaratır. Ancak mikroorganizmaların yalnızca küçük bir kısmı sağlığa zarar verme potansiyeline sahiptir. Hastalık yapmayan mikroorganizmalar, vücudumuzun normal işleyişi için gereklidir.^1,2

Mikroorganizma Çeşitleri Nelerdir?

“Küçük” anlamına gelen "mikro" kelimesinin canlı bilimi anlamına gelen "biyoloji" kelimesiyle birleşmesiyle ortaya çıkan mikrobiyoloji, mikroorganizmaları inceleyen ve mikroorganizmaların sınıflandırılması ile ilgilenen bilim dalıdır. Mikroorganizmalar, son derece geniş bir yelpazeye sahip olduğundan mikrobiyolojinin de pek çok alt dalı bulunur. mikroorganizma çeşitleri, hücreye sahip olup olmadıklarına ve kaç hücreye sahip olduklarına göre aselüler (hücre içermeyenler), tek hücreliler ya da çok hücreliler olarak sınıflandırılır. Hücre tipine göre karmaşık hücrelere sahip ökaryotlar ve basit hücreli prokaryotlar şeklinde de ayrılabilir.  Farklı mikroorganizma grupları ve mikroorganizma özellikleri şunlardır:³

Bakteriler

Bakteriler, tek hücreli mikroorganizmalardır. Bazı bakteriler, hayatta kalabilmek için oksijene ihtiyaç duyarken bazıları duymaz. Sıcak ve soğuk ortamda yaşayan farklı bakteri türleri bulunur. Bakterilerin yalnızca %1’inden azı hastalıklara neden olabilir. Sağlıklı bakteriler, bağışıklık sisteminin normal işlevlerine ve vücudun hastalıklara karşı korunmasına katkı sağlar. Bağırsaktaki laktik asit bakterileri, besinlerin sindirilmesine yardımcı olur. Hastalık yapıcı bakterilerin en bilinen örnekleri arasında besin zehirlenmesine yol açan salmonella ve E. coli, tüberküloza neden olan mycobacterium tuberculosis, boğaz ağrısıyla karakterize beta bakterileri sayılabilir. Bakteriyel enfeksiyonlar, antibiyotiklerle tedavi edilebilir.^1,3

Virüsler

Bakterilerin aksine virüslerin kendilerine ait hücreleri yoktur. Virüsler, DNA veya RNA gibi bir genetik kod parçasından oluşur ve bir protein kaplamasıyla korunur. Doğada bol miktarda bulunan virüsler, insan vücudunda konakçı hücreleri istila ederek çoğalmaya başlar. Vücuda giren tüm virüsler hastalığa neden olmaz ve çoğu durumda doğal ve kazanılmış bağışıklık sistemi tarafından etkisiz hale getirilir. Virüslerin neden olduğu hastalıklar arasında koronavirüsten kaynaklanan COVID-19, grip, kızamık, HIV ile ortaya çıkan AIDS, hepatit virüslerinden kaynaklanan karaciğer hastalıkları yer alır. Aşılar, pek çok virüse karşı korunmayı mümkün hale getirmiştir. Virüslerden kaynaklann viral hastalıkların tedavisinde antibiyotiklerin etkisi yoktur, bazen virüsün türüne göre antiviral ilaçlar tedaviye yardımcı olabilir.^1,3

Mantarlar

Mantarlar, bazı yönlerden bitkilere benzeyen mikroorganizmalardır. Mantar hücreleri bir çekirdek ve bir zar ve kalın bir hücre duvarı tarafından korunduğundan oldukça dayanıklıdır. Mantarlar birçok farklı ortamda yaşayabilir. Mayalar ve küfler de birer mantar türüdür. Tıpkı bakteriler gibi bazı mantarlar da ciltte veya vücutta doğal olarak oluşabilir ve sağlık açısından zararlı değildir. Ancak bazı mantarlar, hastalıklara neden olabilir. Mantarların neden olduğu hastalıklara mikoz denir. Yaygın mikoz örnekleri arasında ayak ve tırnak mantarının yanı sıra vajinal mantar enfeksiyonları yer alır.^1,3

Parazitler

Parazitler, bazı durumlarda çıplak gözle görülebilen mikroorganizmalardır. Parazitler, bir konakçının içinde veya üzerinde yaşayan ve konakçıdan beslenen organizmalardır. Tropikal ve subtropikal bölgelerde daha yaygın olan parazit enfeksiyonları her yerde ortaya çıkabilir.

Keneler ve sivrisinekler gibi bazı böcekler de dahil olmak üzere ciltte yaşayan veya ciltten beslenen ektoparazitler, helmintler (solucanlar), protozoalardan kaynaklanan parazit enfeksiyonları arasında sıtma, toksoplazma, giardia hastalığı ve Afrika uyku hastalığı sayılabilir.^1,3

Mikroorganizmaların Yararları Nelerdir?

İnsan vücudunda yoğunlukla küçük ve büyük bağırsaklarda olmak üzere farklı türlerde trilyonlarca mikroorganizma bulunur. Mikrobiyota, belirli bir ortamda bulunan farklı mikroorganizma türleri birleşimini, mikrobiyom ise vücudumuzdaki mikroorganizmalar topluluğunun yanı sıra bunları oluşturan genleri ve destekleyen çevresel faktörleri içerir. İnsan vücudunun normal işleyişinde pek çok önemli rol üstlendiği mikrobiyom, bir destek organı olarak da tanımlanır. Mikrobiyomu oluşturan mikroorganizma yararları şu şekilde sıralanabilir:

Bağışıklık Sisteminin Normal Fonksiyonlarına Destek Olur

Mikrobiyom, bağışıklık sistemimizin düzenlenmesinde kritik bir role sahiptir. Dengeli bir mikrobiyom; patojenlere karşı koruma sağlar ve alerjik reaksiyonların hafifletilmesine yardımcı olabilir, bazı kronik hastalıkların gelişim riskini azaltabilir. Bağışıklık sistemi nedir? başlıklı içeriğimizi okuyarak bu karmaşık sistemin nasıl işlediğini ve nasıl güçlendirilebileceğini öğrenebilirsiniz.

Sindirim Sisteminin İşleyişini Destekler

Probiyotik olarak bilinen yararlı bakteriler, sindirim sisteminde yaşar ve sindirimi iyileştirmeye, besin emilimini artırmaya yardım eder. Bu bakteriler, bağırsak florasının dengesini koruyrak patojen mikroorganizmaların üremesini engeller. Böylece ishal gibi sindirim sistemi bozukluklarının hafiflemesine de yardımcı olabilirler.

Sindirim Sistemi Hastalıklarının Önlenmesine Yardımcı Olabilir

Sindirilemeyen liflerin bağırsaktaki bakteriler tarafından fermantasyonu, vücut tarafından bir besin kaynağı olarak kullanılan ve kas fonksiyonunda önemli rol oynayan kısa zincirli yağ asitleri üretimine yardımcı olur. Klinik çalışmalar, kısa zincirli yağ asitlerinin ülseratif kolit, Crohn hastalığı ve antibiyotikle ilişkili ishalin tedavisinde yararlı olabileceğini göstermiştir. Ayrıca antiinflamatuar etkilere sahip bakteriler, İnflamatuar Bağırsak Hastalığı gibi durumların yönetilmesine de yardımcı olabilir.

Metabolizmanın Vitamin Üretiminde Rol Oynar

Sindirim sistemindeki mikroorganizmalar, bazı vitaminlerin üretimi gibi metabolik işlevlerde de yer alır. Örneğin, bazı bağırsakta yer alan bazı yararlı bakteriler bağışıklık güçlendiren vitaminler arasında yer alan B grubu vitaminleri ve  K vitamini üretiminde önemli role sahiptir. B12 vitamininin oluşumu için gerekli ana enzimler, yalnızca bakterilerde bulunur.⁴

Mikroorganizma Nelerde Bulunur?

Mikroorganizmalar; topraktan havaya gezegenimizin her yerinde bulunur. İnsan vücudunun iç ve dış yüzeyleri de trilyonlarca mikroorganizmayla kaplıdır. Mikroorganizmaların vücutta en yaygın olduğu bölgeleri, yani mikrobiyotaları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Bağırsak: İnce ve kalın bağırsaklar, bakteriler başta olmak üzere mikroorganizmaların en çok kolonileştiği ortamlardır. Araştırmalar, bağırsak bakterilerinin enterik sinir sistemi ve hormonal veya immünolojik mekanizmalarla etkileşime girerek bağırsak ve beyin arasında bağlantı sağladığını ortaya çıkarmıştır.
• Ağız: Bağırsak gibi ağız da pek çok yararlı bakteri içerir. Ağız boşluğunun yanak, dil, dişler gibi yüzeylerinde farklı türlerde bakteriler bulunur. Diğer mikrobiyotalar gibi ağızdaki mikroorganizmaların dengesi bozulursa çeşitli bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir.
• Ürogenital Bölgeler: Hem kadınlarda hem de erkeklerde genital bölge ve üriner yollar, yoğun miktarda mikroorganizma barındırır. Ürogenital bölgelerde bulunan yararlı mikroorganizmalar, ürogenital enfeksiyonların önlenmesinde rol oynayabilir.
• Cilt: İnsan cildi de çok sayıda farklı türlerde bakteri ve mantar barındırır. Cilt üzerindeki mikroorganizmalar; cilt bölgesine, cildin nem seviyesine, doğal yağ miktarına bağlı olarak değişir. Cilt üzerindeki yararlı bakteriler, patojenlerin cilt hastalıklarına neden olmasını engelleyebilir.
• Akciğer: Akciğer ve bakteriler denildiğinde genellikle solunum yolu enfeksiyonları akla gelse de yararlı akciğer bakterileri de bulunur. Akciğerdeki bakterilerin hassas dengesi bozulduğunda astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı gibi hastalıklar gelişebilir.

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.